Programma 7. Verstedelijking, wonen en mobiliteit

Oss staat aan de vooravond van een intensieve, uitdagende verstedelijkingsopgave. De ambitie om door te groeien naar een 100.000+ gemeente vraagt om een samenhangende en integrale aanpak van de projecten die bijdragen aan deze ambitie. Een groot deel van de opgaven concentreert zich rondom het spoor en de stations en stedelijke voorzieningen. Het ontwikkelgebied is mede daarom te duiden als de 'Osse Spoorzone'.

Uit het opgavedocument voor de verstedelijking van Oss, dat al opgesteld is komen vier prioritaire opgaven naar voren. De principes van duurzame verstedelijking die Brabantbreed worden omarmt hebben hiermee een vertaling gekregen naar Oss. Het betreft:
Stadvernieuwing; wat inhoud dat er een diversiteit aan extra woningen gebouwd wordt in het stedelijk gebied, die aantrekkelijke stedelijke leefmilieus en gemeenschappen opleveren. De herstructurering van de bestaande naoorlogse wijken in Oss maakt hier een belangrijk onderdeel van uit.
De transitie naar een 10 minutenstad; waarin langzaam verkeer de ruimte krijgt en voorzieningen zoals openbaar vervoer, groen, sport, onderwijs en cultuur binnen 10 minuten bereikbaar zijn vanaf woon- of werkplek. De opgave is om in het stedelijk gebied ruimte te maken voor fiets (inclusief fietsparkeren) en de voetganger. Dat betekent dat het autoverkeer en het parkeren op termijn minder ruimte moet innemen. Dit kan door middel van gestapelde parkeervoorzieningen en andere inrichting van rijbanen in het stedelijk gebied.
Duurzame, gezonde en veilige leefomgeving; verbonden met het landschap, biodivers, circulair, klimaatrobuust en energieneutraal. Dat betekent dat in het stedelijk gebied ruimte wordt gevonden voor de uitdagingen uit het programma energie en klimaat bijvoorbeeld voor de opvang van water en de opgave met betrekking tot energie.
Vooraanstaande industriële ontwikkel- en maakstad; waar plaats is voor toekomstbestendige werkgelegenheid in life science & health, agrifood, logistiek, metaal, machinebouw en installatietechniek, met als uitvloeisel daarvan een mogelijk innovation district grenzend aan het centraal station in Oss. De opgave is om de het nieuwe werken onderdeel te laten zijn van de nieuwe stedelijkheid.

In het programma 'Verstedelijking spoorzone Oss van Amsteleind tot Schadewijk' vertalen we deze opgaven concreet in een masterplan dat eind 2023 of begin 2024 wordt vastgesteld. Een masterplan spoorzone Oss van Amsteleind tot Schadewijk geeft richting aan de transformatie naar toekomstbestendig stedelijke woon-, werk- en leefmilieus.
De gebieden die in het programma zijn onderscheiden en een plaats krijgen in het masterplan zijn;

• Ontwikkeling Amsteleind
• Transformatie/herontwikkeling Euterpepark/Golfbad
• Herontwikkeling Raadhuislaan Noord en Zuid, Fratershof
• Herstructurering Schadewijk en ontwikkeling Lucaya/Sinopel
• Integrale aanpak Moleneind/Elzenburg/Pivot Park
• Herinrichting spoorweg, stations en stationsomgevingen

Een belangrijk onderdeel van de verdere uitwerking in 2024 is planning en prioritering. Niet alles kan tegelijkertijd, de stad moet bereikbaar en leefbaar blijven en de opgaven moeten tevens haalbaar zijn in tijd en geld. Inzet op lobby en profilering is daarom ook een aandachtspunt in 2024. Het aanhaken van Oss bij het opstellen van de verstedelijkingsstrategie voor Brabant, het Brabantse stedennetwerk BrabantStad en de actieve rol in stedennetwerk G40 helpen om Oss met de verstedelijkingsambitie op de kaart te zetten. Daarnaast is het binnen de projecten en gebieden in de spoorzone belangrijk om ons tot het uiterste in te spannen om cofinanciering te krijgen van andere partijen voor het realiseren van de opgaven.

De ontwikkelingen met betrekking tot spoor en stations komen terecht op een spooragenda die in samenwerking met diverse partners (NS, Prorail, Provincie, Ministerie) is opgesteld en wordt uitgewerkt. In 2024 werken we hieraan verder. Dat willen we doen in 5 onderdelen: aanpak overwegen, station Oss, station Oss West, lobby IJssellijn en spoorlijn haven. Deze onderdelen worden door de partners herkent als belangrijke ontwikkelingen voor Oss en voor het totale spoornetwerk. Om stappen te kunnen maken in het ontwerp en de voorbereiding van ingrepen is specialistische kennis nodig van bureaus die worden erkent door Prorail en NS. Niet zomaar elk bureau mag ontwerpen en werken aan het spoor en de stations. Betrokkenheid en medewerking van NS en Prorail zijn om die reden cruciaal om stappen te kunnen zetten en tot uitvoering te kunnen komen. Dat bekent dat er de komende 10 jaar in samenwerking met NS en Prorail inzet gepleegd moet worden en specialistische kennis ingehuurd moet worden voor planning en ontwerp. Partners hebben zich tot op heden bereid verklaard samen te werken en de nodige inzet te plegen. Mede omdat we al gespaard hebben voor de uitvoering. We stellen voor om een voorbereidingskrediet beschikbaar te stellen voor planning en ontwerp van de ingrepen te beginnen met de overwegen in de spoorzone. Voor de komende 4 jaar willen we hier € 350.000 per jaar voor reserveren. Uiteindelijk willen we een voorbereidingskrediet voorgesteld ter hoogte van 1 % van de geschatte investering van € 350 miljoen = € 3,5 miljoen voor de duur van 10 jaar.
Voor de voorbereiding en de realisatie verwachten we op termijn ook middelen van de partners beschikbaar te krijgen als cofinanciering. Op dit moment zijn daarvoor nog geen middelen beschikbaar gesteld.

Oss heeft een grote opgave om tot 2040 8.500 woningen toe te voegen voor de groei van de bevolking en de afname van de grootte van huishoudens. Deze opgave volgt uit de provinciale woningbehoefteprognose, en is bekrachtigd door de regionale woondeal Noordoost Brabant waarin is opgenomen dat Oss aan de lat staat voor realisatie van ruim 5.200 woningen in de periode tot en met 2030. Het zwaartepunt van de woningbouwopgave ligt daarmee op de korte termijn, om naast het accommoderen van bevolkingsgroei ook het actuele woningtekort in te lopen. Het komt er op neer dat voor zeer diverse doelgroepen en vooral in het betaalbare segment en in het stedelijk gebied ruimte voor woningen moet worden gevonden. Dit vraagt om een duidelijke koers in zowel de voorbereiding als de uitvoering.

We continueren onze inzet om te komen tot onze woningbouwversnelling. Hierbij staat de gemeente niet alleen aan de lat maar is samenwerking met corporaties, ontwikkelaars en initiatiefnemers cruciaal en wordt het betrekken van de omgeving steeds belangrijker. Daarvoor worden wetten en regels veranderd maar hier zijn ook kennis, capaciteiten en vaardigheden van mensen nodig. Bovendien is wonen een werkwoord. Hier komt meer bij kijken dan alleen het realiseren van woningen. Het gaat om het inrichten van een prettige leefomgeving waar ruimte is voor werken, ontmoeten en ontspannen. Deze leefomgeving draagt bij aan de sociale samenhang en werkt indien deze goed wordt vormgegeven preventief ter voorkoming van allerlei sociaal maatschappelijke problemen.
Het continueren van onze inzet betekent concreet het uitvoering geven aan de 15 actiepunten uit de Woonagenda 2022-2024 en de Meerjarenprestatieafspraken tussen de gemeente, Brabantwonen en Mooiland. Concreet voor het jaar 2024 gaat het om het maken van nieuw beleid voor de huisvestingsopgave van diverse doelgroepen en om het geven van uitvoering aan eerder gemaakt beleid. Voorbeelden zijn het tot realisatie brengen van 240 flexwoningen in de jaren 2023 en 2024, het komen tot juridisch harde bestemmingsplannen op diverse planlocaties die momenteel in voorbereiding zijn en het geven van uitvoering aan eerder vastgesteld beleid zoals de opkoopbescherming. Bij de flexwoningen merken we op dat we tegen een aantal knelpunten aanlopen. Een hele belangrijke daarvan is dat het lastig blijkt te zijn om een sluitende businesscase te maken. Daarom kijken de realiserende partijen naar de gemeente om naast de inzet van personele capaciteit ook een financiële bijdrage te leveren in de plankosten en de kosten voor het bouwrijp maken. Tot slot werken we aan betere monitoring van realisatie van het woningbouwprogramma en zorgen we voor een actualisatie van de Meerjarenprestatieafspraken.

De 4 doelstellingen uit de Woonvisie/Woonagenda:
In lijn met de Woonvisie 2020 werken we aan de volgende doelstelling(en):

• Complete woongemeente . Aandacht voor de woonomgeving in bestaande wijken en kernen. Een flexibel en gedifferentieerd woningbouwprogramma.
• Comfortabele woningvoorraad . Een woningvoorraad die aansluit bij de behoeften en wensen van de bewoners. De woningen zijn duurzaam en toekomstbestendig.
• Een (t)huis van alle groepen inwoners . Aandacht voor de groep kwetsbare inwoners met een zorgbehoefte die in de toekomst in een reguliere woning moeten blijven wonen. Ook aandacht voor de inwoners met een middeninkomen en jongeren die in de koop- en huursector buiten de boot dreigen te vallen.
• Versterking van de woonfunctie van Oss , ook in regionaal opzicht.

Naast de doelstellingen uit de Woonvisie 2020, zetten we in op Versnelling van de woningbouw met als streven dat er de komende jaren circa 600 woningen worden toegevoegd aan de Osse voorraad. De Woonagenda 2022-2024 helpt om uitvoering te geven aan deze ambities .

Met betrekking tot het realiseren van een veilige woonomgeving en de aanpak van overbewoning hebben we in een raadsvoorstel aangegeven wat er aan extra capaciteit nodig is voor de uitvoering van toezicht en handhaving op dit gebied. Richting de begroting maken we geld vrij voor extra capaciteit.

In 2022 zijn we gestart met het opstellen van nieuw mobiliteitsbeleid. De doelen die gesteld zijn voor de koersnota mobiliteit zijn:

• Versterken van de kwaliteit van de openbare ruimte
• Verduurzamen van de mobiliteit
• Mobiliteit bereikbaar en toegankelijk voor iedereen
• Versterken van het economisch vestigingsklimaat
• Vergroten verkeersveiligheid en terugdringen hinder.

In de koersnota mobiliteit leggen we de leidende principes van het beleid en de keuzes voor de hoofdstructuren voor fiets, auto en openbaar vervoer vast. De nieuwe parkeernormen voor de stedelijke ontwikkelingen in Oss maken hier ook onderdeel van uit.

In 2024 werken we de uitgangspunten uit de koersnota mobiliteit verder uit in een mobiliteitsprogramma, waarbij de verschillende structuren en ingrepen voor auto, fiets, OV, parkeren, laadinfrastructuur etc. concreet worden. Benodigde ingrepen en investeringen in de infrastructuur komen hieruit naar voren.
In 2022 hebben we een eerste financiële verkenning van deze mobiliteitsopgave gemaakt. Op basis van deze financiële verkenning komen we uit op een bedrag van circa € 125 miljoen. In de Programmabegroting 2023-2026 is een eerste bedrag van € 40 miljoen voor deze mobiliteitsopgave beschikbaar gesteld. Gezien de financiële positie is het de verwachting dat we dit jaar niet extra kunnen sparen voor deze opgave. Wanneer de financiële positie verandert bekijken we of we weer verder kunnen sparen.

In 2024 stellen we ook een nieuw parkeerbeleidsplan vast en vindt er een evaluatie plaats van de wijkbus en Maasveren. Voor de Maasveren moeten we naar aanleiding van de evaluatie een besluit nemen over de toekomstige financiering.
Daarnaast maken we de uitgezette koers zichtbaar door een beleidsinhoudelijke bijdrage te leveren in de diverse projecten in Oss.

We zetten extra in op regionale samenwerking en afstemming over mobiliteitstransitie en regionale vervoersnetwerken voor auto, fiets en OV maar ook om andere overheden te interesseren om een financiële bijdrage te leveren aan bovenlokale fietsvoorzieningen. Voor onze bereikbaarheid blijft het belangrijk om een actieve rol te spelen bij de ontwikkeling van autoroutes naar onze gemeente, zoals jij de MIRT verkenning A50. Voor samenhangende en consistente inbreng vanuit mobiliteit moet actiever geparticipeerd worden in de projecten. De mobiliteitstransitie voltrekt zich namelijk meer voorspoedig als deze breed wordt ingezet op strategisch en tactisch niveau. Voor de benodigde inzet in mensen en middelen om dit voor elkaar te krijgen wordt bij de financiële consequenties een voorstel gedaan.

In het handelingsperspectief voor de stations in Oss nemen we onder andere de kansen en knelpunten van de fietsenstalling bij het station Oss centraal mee. Zodra het onderzoek handelingsperspectief is afgerond worden over de verbeterpunten en de aanpak tussen gemeenten, NS en Prorail afspraken gemaakt. Dit kan gaan over aanpassingen in investeringen, beheer en onderhoud voor de korte, middellange en lange termijn. In 2024 worden hierover afspraken gemaakt, aanpassingen worden in de tijd gezet en budgetten worden aangevraagd.
Hierbij wordt nadrukkelijk ook bekeken of met relatief kleine investeringen binnen bestaande budgetten in 2024 alvast verbeteringen aan de fietsenstalling kunnen worden gerealiseerd.

Wie zijn geschiedenis kent en meer weet over het erfgoed kijkt anders naar de toekomst en de ruimte om zich heen. In 2024 staan we stil bij 50 jaar Archeologie in Oss. We ontwikkelen diverse activiteiten om de bijzondere geschiedenis van Oss te vertellen en de vele vondsten die door de jaren heen zijn gedaan voor een breed publiek, onder de aandacht te brengen. Bij de financiële consequenties wordt voorgesteld hiervoor extra middelen beschikbaar te stellen.

Een ontwikkeling die de komende jaren aandacht vraagt is het feit dat het Rijk de regie op de ruimtelijke ordening naar zich toe trekt. Dit heeft geresulteerd in een opdracht aan de provincies om met een ruimtelijk voorstel te komen waarin de ruimtelijke consequenties van de opgaven in het landelijk gebied (NPLG), de verstedelijking en met betrekking tot klimaat en energie worden afgewogen. De provincie Noord-Brabant is hiervoor een traject gestart onder de naam 'Brabant Schakelt', dat om input en inzet van de gemeenten vraagt. Het is van belang de afstemming hierover zowel ambtelijk als bestuurlijk vorm en inhoud te geven en in 2024 wellicht zelfs op onderdelen tot uitvoeringsprogramma's te komen. Dat werkt twee kanten op: weten welke opgaven er vanuit Rijk en provincie op ons af komen, maar ook het adequaat inbrengen van onze eigen agenda en projecten in deze opgaven.

In 2024 ronden we onze omgevingsvisie af en starten we met de omzetting van onze huidige bestemmingsplannen en verordeningen naar een omgevingsplan.
De Omgevingswet, die per 1 januari 2024 van kracht wordt, geeft hiervoor het kader. Het vooruitzicht is dat de dienstverlening daardoor zal verbeteren, maar dat zal op 1 januari 2024 nog niet het geval zijn.
Bij de invoering zetten we in op handhaving van het huidige dienstverleningsniveau en doen dat onder andere door een interventieteam te organiseren dat bij problemen snel voor oplossingen kan zorgen.