Bijlage 1: Meicirculaire 2023

Samengevat is de uitkomst van de meicirculaire als volgt:

+ is nadeel: hogere uitgaven/lagere inkomsten
- is voordeel: lagere uitgaven/hogere inkomsten
bedragen x € 1.000

Conclusie:
De algemene uitkering stijgt in alle jaren. Wanneer we hiervan de noodzakelijke afzonderingen afhalen zijn de eerste drie jaar voordelig tussen de € 1 en € 3 miljoen per jaar. De zogenaamde ravijnjaren vertonen echter nadelige saldi. De ruimte wordt in 2026 € 0,2 miljoen minder en in 2027 € 0,5 miljoen minder.
Belangrijkste punten uit de circulaire zijn:  

Algemene ontwikkelingen:

• De accressen zijn voor de jaren 2023 tot en met 2025 bevroren. Dit bekent dat naast alle specifieke mutaties, we alleen loon- en prijscorrectie krijgen over deze jaren. Omdat hierin ook een structurele doorwerking is opgenomen van hogere inflatie in 2022 geeft dit voor ons nog een financieel voordeel.
• In het landelijke coalitieakkoord is besloten om het accres vanaf 2026 niet langer te koppelen aan de hoogte van de rijksuitgaven. Dus niet langer “samen de trap op- samen de trap af”. Dit betekent een fors nadeel in 2026 ten opzichte van het jaar 2025. De algemene uitkering is voor ons dan € 18 miljoen lager.  “Het ravijn” wordt versterkt doordat de zogenaamde opschalingskorting tot en met het 2025 verdwijnt, maar dat deze in 2026 weer terugkomt. Ter compensatie van dit ravijnjaar in 2026 heeft het kabinet een bedrag van € 1 miljard extra beschikbaar in 2026/2027. Dit is verwerkt in bovenstaande saldi.
• In het landelijke coalitieakkoord is opgenomen er een nieuwe financieringssystematiek met gemeenten wordt ontwikkeld met als doel te komen tot een stabielere financiering meer autonomie voor gemeenten.  Hierbij wordt ook de mogelijkheid voor een groter eigen belastinggebied betrokken.

Hervormingsagenda Jeugd
Rijk en gemeenten zijn beiden van mening dat de huidige financieringssystematiek voor het jeugddomein niet houdbaar is en niet goed past bij de interbestuurlijke verhoudingen in het jeugddomein. Daarom gaan we samen voortvarend aan de slag met een beter passend en bestendig financieringsmodel, waarin sturingsmogelijkheden, medebewind/beleidsvrijheid, financiële verantwoordelijkheden en de wijze van financieren in balans zijn. Een nieuw financieringsmodel moet meer duidelijkheid en voorspelbaarheid voor beide partijen bieden, een passende verdeling van risico’s weerspiegelen, en voorkomen dat financiële discussies de inhoudelijke domineren. Ook moet rekening worden gehouden met de toekomstige (en bijbehorende) bekostiging van de jeugdbescherming, zoals deze wordt uitgewerkt in het Toekomstscenario kind- en gezinsbescherming.
Kernpunten van de agenda zijn:

1. De reikwijdte van de Jeugdwet wordt afgebakend, meer aandacht domeinoverstijgende aanpak.
2. De gemeentelijke toegang met stevige lokale teams wordt versterk
3. Verbeteren regionale samenwerking en landelijke contractering specialistische zorg
4. Kwaliteitsverbetering en versterking zicht op effectiviteit van zorg
5. Afbouw van de residentiële jeugdhulp: inzet op zo thuis mogelijk
6. Eenvoudiger uitvoering en inkoop, aanpak negatieve effecten van marktwerking
7. Verbeteren van het inzicht in het jeugdstelsel met data en monitoring
   

In financiële zin is dit het kader:  

+ is nadeel: hogere uitgaven/lagere inkomsten
- is voordeel: lagere uitgaven/hogere inkomsten
bedragen x € 1 miljoen

Uitgangspunt is dat de financieringssystematiek ondersteunend is aan de inhoudelijke beweging van de Hervormingsagenda. Vertrekpunt voor de Hervormingsagenda is het advies van de Commissie van Wijzen. De hierin opgenomen structurele besparing van € 1 miljard vanaf 2027 vormt de financiële doelstelling. De maatregelen zoals opgenomen in deze gezamenlijke agenda (zie bovenstaande kernpunten) zijn zo goed als mogelijk kwantitatief gevalideerd. Voor een deel van de maatregelen (ruim € 650 miljoen) is overeenstemming over de mogelijke haalbaarheid van deze maatregelen. Voor de overige circa € 380 miljoen is de raming van een aantal voornemens en maatregelen meer onzeker. Specifiek geldt dat er overeenstemming is dat het Rijk
met ondersteuning van gemeenten een nadere afbakening van de reikwijdte van de jeugdhulpplicht vaststelt,
wat in belangrijke mate dit laatste deel van de besparing moet realiseren.
Met de uitvoering van de agenda zijn transitiekosten en investeringen voor de uitvoering van maatregelen
gemoeid. Deze maken onderdeel uit van het totale meerjarige financiële kader dat is afgesproken. Voor een
deel van deze transitiekosten en investeringen verloopt financiering via het gemeentefonds en voor een deel via
de begroting van het ministerie VWS. Voor 2024 en 2025 stelt het Rijk respectievelijk € 89 miljoen en € 196 miljoen extra beschikbaar ten opzichte van het advies van de Commissie van Wijzen. De extra tijd die het
sluiten van dit akkoord heeft gekost en de aanpassing van regelgeving die nodig is zijn mede de aanleiding
hiervoor. Met deze extra middelen wordt het ingroeipad van de besparingsreeks verzacht.
De in het coalitieakkoord opgenomen aanvullende besparing in het kader van de Jeugdwet van structureel
€ 511 miljoen is voor rekening en risico Rijk en valt buiten de Hervormingsagenda. Gemeenten zullen hun medewerking verlenen waar dat nodig is, aan de uitvoering van de betreffende maatregelen. Vinden de maatregelen geen of onvoldoende doorgang, en worden de kosten voor gemeenten daardoor niet lager, dan worden gemeenten daarvoor via het gemeentefonds gecompenseerd. Deze worden nu al wel financieel verwerkt in het gemeentefonds.

Extra prijscompensatie 2022
In 2022 is de inflatie aanzienlijk gestegen. Daarom heeft het kabinet besloten om eenmalige een structurele prijsbijstelling over 2022 uit te keren. Eerder werd gesproken over een landelijke bijstelling van € 300 miljoen. Maar door een andere rekeningmethodiek die door het Rijk is gehanteerd is dit bedrag in werkelijkheid verlaagd naar € 127 miljoen. Dit betekent een voordeel voor onze gemeente van circa € 0,6 miljoen. Het Rijk heeft bij de toekenning de suggestie gedaan om dit bedrag te gebruiken voor compensatie van extra energielasten van maatschappelijke organisaties. We hebben dit bedrag hard nodig om prijscorrectie door te voeren om onze gemeenschappelijke regelingen, subsidies etc. De hogere energiekosten leiden tot hogere inflatiecijfers die daarbij worden gehanteerd. Daarmee komt dit geld op de juiste plek terecht.

De belangrijkste verklaringen van de stijging van de algemene uitkering zijn:

Stijging accres door loon- en prijsstijgingen 2024
Het acres stijgt voor de jaren 2023 tot en met 2025 alleen met de inflatie. We ontvangen in 2023 circa € 1,6 miljoen extra. Uitgaande van prijspeil per 2024 krijgen we vanaf 2024 circa € 10,3 miljoen extra. Dit voordeel daalt naar € 9 miljoen in 2026. En naar € 7,1 miljoen in 2027.  
We zetten geld apart om loon- en prijsstijgingen te kunnen betalen, vanaf 2024 € 9,5 miljoen extra. Gezien de huidige ontwikkelingen in de wereld is het erg lastig in te schatten wat de inflatie in 2024 gaat doen. Dit is voor komende begroting nog een grote risicopost. Voor de eerste jaren sluit dit bedrag goed aan bij de stijging van het acres, maar de compensatie is de jaren erna te laag. In deze stelpost hebben we rekening gehouden met onder andere:

• een loonstijging (er is nog geen nieuwe CAO voor 2024) van 4,7%;
• een stijging in het sociaal domein (jeugd en Wmo) op basis van de OVA van 4,94% in 2024;
• een stijging van de kosten voor openbare ruimte, vastgoed en diverse investeringen.
• Hogere prijsstijgingen in de kosten van beheer openbare ruimte;
• Hogere prijsstijgingen bij gemeenschappelijke regelingen en subsidies.

Jeugdzorg
Gemeenten en het Rijk hebben een principeakkoord bereikt over het financiële kader voor de Hervormingsagenda Jeugd. Zie hiervoor ook de eerdere toelichting. Voor onze begroting spelen er twee zaken:

• omdat er nog geen akkoord lag hebben we de inkomsten vanuit het Rijk begroot op 75% op basis van het advies van de commissie van wijzen. Op basis van het voorlopige akkoord begroten we nu 100%. Ten opzichte van het jaar 2022/ 2023 is dit overigens géén voordeel omdat we in 2023 al rekening hielden met 100% (deze was al wel toegezegd vanuit het Rijk).  
• De aanvullende besparing van 500 miljoen is vanaf 2025 opgenomen in de algemene uitkering. Deze aanvullende besparing betekent voor ons een besparing van circa € 2,7 miljoen.

De hervormingsagenda en de besparing moeten leiden tot besparingen binnen onze budgetten voor jeugdzorg.
Per saldo verhogen we het budget voor jeugdzorg in 2024 met € 2,1 miljoen en verlagen we de budgetten voor:

• 2025: € 371.000
• 2026: € 1,4 miljoen
• 2027: € 2,2 miljoen.

Wmo- abonnementstarief
Binnen de algemene uitkering vinden een aantal mutaties plaats:

• We ontvangen in 2025 € 556.000 en vervolgens € 525.000 extra als compensatie van de gestegen WMO kosten door de invoering van het abonnementstarief. Dit is feitelijk een compensatie van gestegen kosten die we de afgelopen jaren al verwerkt hebben in onze begrotingen.
• Het abonnementstarief wordt afgeschaft vanaf 2025: hierdoor vervallen bij ons als gemeenten opbrengsten en daarvoor worden we vanaf 2025 gecompenseerd voor afgerond € 0,5 miljoen.  
• In plaats daarvan wordt een inkomensafhankelijke eigen bijdrage ingevoerd. Dit geldt dan voor alle WMO voorzieningen. Hierdoor stijgen de inkomsten bij ons en wordt de algemene uitkering taakstellend weer verlaagd met circa € 1,1 miljoen vanaf 2026 structureel.

Voorkomen van dakloosheid
We ontvangen in 2023 € 444.000 voor de uitvoering van het nationaal Actieplan Dakloosheid. Dit actieplan is gericht op het voorkomen van dakloosheid en het realiseren van woonplekken met passende ondersteuning voor (dreigend) dakloze jongeren en volwassenen. Over de financiële middelen voor de jaren 2024 en verder vind nog besluitvorming plaats.

Flankerend beleid energiearmoede
Het Rijk stelt voor 2023 € 257.000 beschikbaar voor extra inzet die nodig is op het gebied van vroegsignalering en om gemeenten tegemoet te komen in het verwachte extra beroep op bijzondere bijstand. We stellen voor om dit bedrag te storten in de reserve participatiebevordering.

Dienstverlening aanpak armoede en schulden
Voor de aanpak van geldzorgen, armoede en schulden stelt het Rijk voor 2023  € 206.000 beschikbaar. Dit is bedoeld voor een betere dienstverlening en deze gelden kunnen worden ingezet om aan de slag te gaan met de prioriteiten van de aanpak van prioriteiten, zoals het verdubbelen van hert gebruik van schuldhulpverlening en het tegengaan van kinderarmoede.

Maatschappelijke begeleiding
We ontvangen € 45.000 extra voor maatschappelijke begeleiding van inburgeringsplichtige asielmigranten en hun gezinsleden.

Specifieke loon- en prijsbijstelling 2023 sociaal domein
Voor een aantal onderdelen krijgen we specifieke loon- en prijsbijstelling. We voegen deze toe aan onze budgetten.  

• Beschermd wonen: structureel € 1,3 miljoen
• Participatie: jaarlijks € 1,2 miljoen aflopend tot € 1,1 miljoen. Daarnaast wordt het participatiebudget landelijk in 2027 ten opzichte van 2026 met aanvullend circa € 0,8 miljoen gekort. Voor 2023 is inflatiecorrectie op deze post niet meer nodig.
• Jeugdhulp: € 455.000 in 2023 en 269.000 in 2024
• Voogdij 18+:  € 0,3 miljoen in 2023 tot en met 2025

Wet goed verhuurschao
We ontvangen € 83.000 om uitvoering te geven aan deze nieuwe wet. Met deze nieuwe wet krijgen gemeenten meer mogelijkheden om malafide verhuurschap en discriminatie op de verhuurmarkt gerichter aan te pakken. Daarnaast ontvangen we structureel € 67.000 voor de uitvoering van wet en het instellen van een meldpunt.

Opvang Oekraïne
We ontvangen extra gelden voor:

• Taal voor ontheemden uit Oekraïne: we krijgen € 52.000 om taalonderwijs aan volwassenen uit Oekraïne te stimuleren.
• Leerlingenvervoer Oekraïne: we krijgen € 88.000 extra om vervoer naar school indien nodig te regelen.
• Jeugdhulp kinderen in vluchtelingenopvang: we krijgen jaarlijks € 19.000 voor opvang kinderen in vluchtelingenopvang.

Plafond btw compensatiefonds
Gemeenten kunnen (voor een groot deel) kosten van btw declareren bij het btw compensatiefonds. Dit fonds heeft landelijk gezien een plafond. Wordt er minder BTW gedeclareerd, dan wordt het verschil toegevoegd aan de algemene uitkering. Wordt er meer btw gedeclareerd dan wordt dit ten laste van de algemene uitkering gebracht. Er wordt minder gedeclareerd door gemeenten aan dit fonds. Dit betekent voor ons een voordeel van gemiddeld € 160.000.

Vervallen korting Volkshuisvestingsfonds
De korting voor het volkshuisvestingsfonds vervalt per 2027. Dit betekent een voordeel voor ons van € 773.000 in 2027. Het Rijk heeft vorig jaar een forse greep uit het gemeentefonds genomen voor woningbouwimpuls en voor volkshuisvestingsfonds. Deze fondsen zijn landelijk dus opgezet vanuit gemeentelijke middelen. Voor het volkshuisvestingsfonds gaat het om € 150 miljoen per jaar voor 4 jaar (2023-2026) en voor het woningbouwimpuls om € 100 miljoen per jaar voor 10 jaar vanaf 2023. In de algemene uitkering is tot nu toe rekening gehouden met een korting voor de periode 2023-2025. Aanvullend hierop hebben wij ook rekening gehouden met deze korting in de jaren erna (voor 2027 nog circa € 0,5 miljoen).  

Overige posten
We ontvangen extra/ minder gelden voor de volgende posten, die we willen toevoegen/ verlagen aan onze budgetten:

• Brede impuls combinatiefunctionarissen/ buurtsportcoaches. Het geld wat we jaarlijks hiervoor kregen (€ 424.000 wordt overgeheveld naar een specifieke regeling. Deze regeling wordt onderbracht in Gezond en Actief leven Akkoord (GALA). De inkomsten komen dus op een andere manier naar de gemeenten toe.
• Bommenregeling: we ontvangen in 2023 € 5.372 als vergoeding van de gemaakte kosten voor het opsporen en ruimen van explosieven uit de Tweede Wereldoorlog.
• Verkiezingen: we ontvangen structureel € 17.000 voor de wet nieuwe procedure vaststelling verkiezingsuitslag. Omdat we onze begroting al jaarlijks met € 105.000 hebben verhoogd, zonder we dit extra budget niet meer af.
• Bijdrage centrale financiering digitale infrastructuur (GDI): we dragen hiervoor € 42.000 bij in 2023 via het gemeentefonds.
• Compensatieregeling Voogdij+: korting algemene uitkering in 2023 van € 174.000.
• Minder gelden maatschappelijke opvang: € 18.000 vanaf 2023.
• Werkdrukverlaging jeugdbescherming: ten behoeve van werkdrukverlaging wordt de algemene uitkering verlaagd met € 59.000.
• Wet kwaliteitsborging bouw: budget wordt hiervoor in 2027 verlaagd met € 48.000. Deze middelen zijn alleen bestemd tot en met 2026.  
• Armoedebestrijding kinderen: bijstelling landelijk budget met per saldo € 5.000 per jaar.

Overige ontwikkelingen
Binnen de overige ontwikkelingen treden diverse effecten op door onder andere:

• Aanpassing aantallen maatstaven en nieuwe maatstaven
• Diverse overige mutaties.

De meicirculaire 2023 laat ten opzichte van de septembercirculaire 2022 voor alle jaren een stijging zien.
Van deze bedragen moeten we diverse bedragen afzonderen voor specifieke onderwerpen. Afzonderen als we voor specifieke beleidsvelden extra geld krijgen, maar ook afzonderen in gevallen dat we gekort worden op specifieke beleidsvelden. Dit geeft het volgende beeld:

Toelichting Af te zonderen posten

Van de uitkomsten van de septembercirculaire moeten we nog diverse bedragen apart zetten voor specifieke onderwerpen. Voor de toelichting van deze posten verwijzen we naar de eerdere analyse.